Hoe bereken je het ‘vruchtgebruik van de langstlevende’ bij overlijden?

Wat is vruchtgebruik? 

Vruchtgebruik is het recht om van een goed te genieten, zelfs als men niet de volle eigenaar is. Dit betekent dat de langstlevende partner bijvoorbeeld in de gezinswoning mag blijven wonen, huurinkomsten mag ontvangen of rente mag innen van financiële activa, zonder dat ze de eigenaar van deze goederen zijn.

De erfgenamen van de overleden persoon (zoals de kinderen) blijven wel de ‘blote eigenaars‘, wat betekent dat zij de volledige eigendom hebben, maar niet meteen over de goederen kunnen beschikken zolang het vruchtgebruik bestaat. 

Hoe kan vruchtgebruik berekend worden?

De waarde van het vruchtgebruik wordt bepaald door verschillende factoren, waaronder de leeftijd van de langstlevende partner en de aard van de goederen. 

1. Leeftijd van de langstlevende partner: Hoe jonger de langstlevende partner, hoe langer het vruchtgebruik waarschijnlijk zal duren. Daarom wordt de waarde van het vruchtgebruik hoger ingeschat voor jongere partners en lager voor oudere partners. Voor iemand van 62 jaar oud wordt het vruchtgebruik doorgaans op ongeveer 30% van de volledige eigendom geschat. (vrouwen 29,32 % en mannen 26,07%) 

1. Type goederen: Niet elk goed heeft dezelfde waarde voor vruchtgebruik. Onroerende goederen (zoals een huis) en roerende goederen (zoals aandelen) kunnen elk anders gewaardeerd worden. Ook de gebruiksdoelen en inkomstenstromen spelen een rol. 

1. Waarde van de volledige eigendom: De totale waarde van de volledige eigendom is de basis waarop het vruchtgebruik wordt berekend. Dit bedrag wordt vervolgens aangepast op basis van de leeftijd van de vruchtgebruiker en het type goederen. 

Praktisch voorbeeld van het berekenen van vruchtgebruik.

Stel, je vader overlijdt en laat een nieuwe partner van 62 jaar achter. Je vader had een gezinswoning van €300.000. Volgens de standaardtabellen die rechters en notarissen gebruiken, heeft een persoon van 62 jaar (in deze casus een vrouw) een vruchtgebruikwaarde van 29,32% van de totale eigendom. Dit betekent dat de nieuwe partner het recht heeft om in de woning te blijven wonen of huurinkomsten te ontvangen, en dat de waarde van haar vruchtgebruik op € 87.960,00(29,32% van €300.000) wordt geschat. (cijfers van toepassing in 2024) 

Het omzetten van vruchtgebruik.

In bepaalde gevallen kan het wenselijk zijn om het vruchtgebruik om te zetten. 

1. Afstand doen van vruchtgebruik: De langstlevende partner kan er vrijwillig voor kiezen om af te zien van zijn of haar recht op vruchtgebruik. Dit kan bijvoorbeeld gunstig zijn als de blote eigenaars (bijvoorbeeld de kinderen) het goed direct willen verkopen of benutten. 

1. Omzetting naar volle eigendom of geld: De Belgische wet biedt mogelijkheden om het vruchtgebruik om te zetten in volle eigendom of een kapitaalbedrag. Dit kan gebeuren via een akkoord tussen de vruchtgebruiker en de blote eigenaars, of via een gerechtelijke procedure als er geen akkoord bereikt kan worden. Dit is niet altijd mogelijk. De wetgever heeft hier een aantal beperkingen vooropgesteld, meer in het bijzonder in sommige gevallen op de gezinswoning. 

1. Herroeping of vervanging: Met een goed opgesteld testament of huwelijkscontract kan men het vruchtgebruik van tevoren beperken of omzeilen. Dit vereist echter nauwkeurige planning en is vaak het beste om in overleg met een expert te doen. 

Elke situatie van vruchtgebruik is uniek.

Het berekenen van het vruchtgebruik bij overlijden kan ingewikkeld lijken, maar het volgen van standaardrichtlijnen en tabellen maakt het proces beheersbaar. Elke situatie is echter uniek. Daarom is het altijd verstandig om een deskundige te raadplegen, zoals de advocaten van De Groote – De Man, om ervoor te zorgen dat alles eerlijk en juridisch correct wordt afgehandeld. 

Wenst u specifiek advies? Neem gerust contact met ons op.

Wij staan klaar om u bij te staan met deskundig juridisch advies op maat van uw situatie.