Algemene voorwaarden: actualisatie is noodzakelijk voor rechtsgeldigheid.

Het gebruik van algemene voorwaarden bij een offerte en de daaropvolgende facturatie is ondertussen algemeen ingeburgerd in het handelsverkeer. In het geval van handelsverkeer tussen ondernemingen onderling of ondernemingen en consumenten, heeft de wetgever (onder invloed van Europese richtlijnen) een zeer uitvoerige regeling opgenomen in het Wetboek Economisch Recht.

Alhoewel deze wetteksten al enkele jaren grotendeels ongewijzigd zijn gebleven, staat ‘het recht’ hieromtrent echter niet stil. In de praktijk merken wij dat ondernemingen steeds vaker op de hoogte zijn van deze gespecialiseerde wettelijke regeling maar dat de laatste interpretaties van de diverse hoven en rechtbanken vaak over het hoofd worden gezien.

Aan de hand van het – voor de gespecialiseerde jurist ‘beruchte’ – arrest van het Hof van Beroep te Gent d.d. 4 januari 2012, trachten wij het belang van actuele algemene voorwaarden duidelijk te maken.

Aan de basis van bovenstaand arrest lag een zeer vaak voorkomend feitenrelaas waarbij de onderneming, in dit geval een ziekenhuis, zich genoodzaakt zag om een (ex-)patiënt te dagvaarden voor de rechter tot betaling van diens facturen. Conform haar algemene voorwaarden rekende het ziekenhuis een bepaalde rente en forfaitaire schadevergoeding aan op het te betalen bedrag.

De algemene voorwaarden van het ziekenhuis bevatten een vorm van de clausule die wij in de praktijk nog steeds zeer vaak tegenkomen: de consument is gehouden tot het betalen van een forfaitaire schadevergoeding van € X en tot het betalen van een rente van Y % per jaar in het geval dat de consument zijn betalingsverplichtingen niet (tijdig) nakomt.

De voorganger van het huidige artikel VI.83,17° WER voorzag echter al dat de overeenkomst tussen een onderneming en een consument geen beding mag bevatten dat ertoe strekt: “het bedrag vast te leggen van de vergoeding verschuldigd door de consument die zijn verplichtingen niet nakomt, zonder in een gelijkwaardige vergoeding te voorzien ten laste van de onderneming die in gebreke blijft”.
Met andere woorden mag een onderneming in een overeenkomst met een consument geen schadevergoeding (of intrestvoet) vastleggen in het geval dat de consument niet zou betalen, tenzij men ook de schadevergoeding vastlegt in het geval de onderneming niet zou betalen.

Er werd tot dan toe vaak gesteld, hetgeen uiteraard ook het standpunt was van het ziekenhuis, dat de regeling geen toepassing zou kunnen hebben op dit feitenrelaas aangezien het ziekenhuis (of in voorkomend geval eender welke verkoper,…) niets diende te betalen aan de consument.

Het Hof zag echter wel een hypothese waarin de onderneming gehouden was tot betaling aan de consument: het geval dat de onderneming een teveel gestort bedrag aan de consument diende terug te betalen.

Het gevolg van dit arrest was dat in principe alle klassiek geredigeerde clausules tot forfaitaire schadevergoeding en conventioneel verhoogde rentevoet in geval van laattijdige betaling ineens als onrechtmatig dienden te worden beschouwd. De onderneming dient in dat geval zijn werkelijke schade te bewijzen alvorens er een recht op schadevergoeding ontstaat en dient zich bijkomend tevreden te stellen met een wettelijke rentevoet van +/- 2,5% per jaar in de plaats van de conventionele rentevoet (meestal 8,5% à 12%).

Een aandachtige lezer denkt waarschijnlijk: “de kans dat een consument dit arrest kent, is zeer klein dus het risico zal wel beperkt zijn, niet?”. Wij dienen te erkennen dat weinig consumenten dit arrest zullen kennen, maar het gevaar voor de onderneming schuilt in het feit dat de rechter verplicht is deze problematiek ambtshalve op te werpen. Zelfs als geen van de partijen deze problematiek zou opwerpen, dient de rechter toepassing te maken van de dwingende wet.

Voor de handelaars toont bovenstaande rechtspraak aan dat het noodzakelijk is om op geregelde tijdstippen, zelfs indien er geen noemenswaardige wetswijzigingen plaatsvonden, haar algemene voorwaarden onder de loep te nemen zodat deze kunnen worden aangepast aan de laatste stand van zaken.

Voor consumenten loont het daar weer de moeite om de algemene voorwaarden bij het ontstaan van een geschil te toetsen aan de vigerende juridische opvattingen.

Uiteraard staan wij voor zowel de handelaar als de consument klaar om preventief dan wel curatief – maar alleszins oplossingsgericht – maatwerk af te leveren.