Is ChatGPT een “creatieve robot”? AI en het auteursrecht toegelicht.

In de creatieve industrie maken ontwikkelaars echter al langer gebruik van artificiële intelligentie (AI). Dat brengt echter nieuwe vragen met zich zoals wie uiteindelijk een werk of uitvinding creëert: de AI-tool zelf of de ontwikkelaar ervan? Of misschien de gebruiker van het systeem?

AI-gegenereerde output als werken van auteurschap

Vele van de gekende AI-tools zijn in staat om bijna het hele spectrum aan werken te produceren die onder het auteursrecht vallen, gaande van gedichten en muzikale werken tot schilderijen, foto’s, films, enz. Zo werd enkele jaren geleden een AI-systeem ontwikkeld dat enkel en alleen op basis van de schildertechniek van Rembrandt Van Rijn een geheel nieuw werk kon creëren in deze stijl.

Dient dit AI-systeem dan te worden beschouwd als een schilder die zich kan beroepen op het auteursrecht?

Een belangrijke voorwaarde voor auteursrechtelijke bescherming is dat een werk het resultaat uitmaakt van een menselijke intellectuele inspanning. Een menselijke auteur zou immers persoonlijke en vrije, creatieve, keuzes kunnen maken in de vormgeving van het werk, waardoor het werk “origineel” is.

Dit wil echter niet zeggen dat creaties van AI-systemen automatisch buiten de auteursrechtelijke bescherming vallen. Denk bijvoorbeeld maar aan fotografen die gebruik maken van een fototoestel en dus werken van auteurschap creëren met hulp van een technisch hulpmiddel. Hetzelfde geldt in feite wanneer complexe AI-systemen worden ingezet.

Het dient evenwel te worden aangestipt dat de meeste AI-systemen op vandaag (nog) niet volledig autonoom kunnen werken. Er is met andere woorden steeds enige vorm van, creatieve, menselijke tussenkomst nodig.

Het is pas wanneer een volledig autonoom AI-systeem een bepaalde output genereert en er geen creatieve menselijke inbreng plaatsvindt dat de bescherming onder het auteursrecht wegvalt.

Aan wie komt nu het auteursrecht van de AI-genereerde output met menselijke tussenkomst toe?

Een AI-systeem bezit in ons rechtsverkeer geen rechtspersoonlijkheid en wordt louter gekwalificeerd als een rechtsobject, waaraan geen rechten en plichten, zoals intellectuele eigendomsrechten, zijn gekoppeld. Dergelijke rechten kunnen alleen worden toebedeeld aan rechtssubjecten, zoals natuurlijke personen of rechtspersonen.

In de eerste plaats kan men denken aan de ontwikkelaar van het AI-systeem, voor zover deze een creatieve rol heeft gespeeld in het proces. Naargelang de rol van deze ontwikkelaar zullen de auteursrechtelijke principes zoals co-auteurschap, auteursrechten in het kader van een arbeidsovereenkomst, enz. onverkort van toepassing zijn.

Wanneer de input van ontwikkelaar vrij beperkt is, kan er ruimte worden gelaten aan de gebruiker van het systeem om creatieve keuzes te maken om tot een bepaalde originele output te komen. Veel zal hierbij uiteraard afhangen van welke invloed deze gebruiker kan uitoefenen zodanig dat het door het door het AI-systeem gegenereerde resultaat kan worden beschouwd als een creatieve inspanning.

In ieder geval lijkt het ons aangewezen om bijvoorbeeld in de voorwaarden van de licentie op het AI-systeem duidelijk te bepalen aan wie de rechten van de output toebehoren.

AI als een uitvinder

Het is mogelijk om via een patent of octrooi bescherming aan te vragen voor een uitvinding die volledig is ontworpen door een AI-systeem. De voorwaarden voor octrooibescherming lijken het gebruik van een AI-systeem niet in de weg te staan. Om voor bescherming in aanmerking te komen, volstaat het immers dat een uitvinding nieuw, inventief, industrieel toepasbaar en geoorloofd is. Een menselijke intellectuele inspanning is m.a.w. helemaal niet vereist.

De aanvraag voor het bekomen van een octrooi of patent moet uiteraard wel worden gedaan door een natuurlijke persoon. In tegenstelling tot wat het geval is bij het auteursrecht is het evenwel niet vereist dat deze persoon ook daadwerkelijk zelf een creatieve inspanning heeft geleverd bij de totstandkoming van het werk.

Zo heeft het Europees Octrooibureau in 2020 de octrooiaanvragen voor de uitvindingen gecreëerd door de AI-tool “DABUS” geweigerd, omdat de aanvragen werden ingediend op naam van DABUS. Indien bijvoorbeeld een octrooi zou zijn aangevraagd voor de door DABUS gecreëerde uitvindingen door de wetenschapper die het project leidde, was er geen enkel obstakel geweest.

Heeft u al goede afspraken gemaakt?

Op dit moment bestaat er in het huidig Belgisch intellectueel eigendomsrecht nog veel onzekerheid omtrent de bescherming van AI-toepassingen gebruikt. Veel zal steeds afhangen van de concrete situatie waarin het systeem is ontwikkeld, wie daarbij betrokken is en in welke mate, enz.

Goede afspraken tussen ontwikkelaars en aanbieders van AI-systemen zijn dus altijd een must!

Wij geven u graag meer informatie over de verschillende intellectuele eigendomsrechten en wat deze concreet voor uw AI-toepassingen betekenen.