Wat is partnergeweld en wat zijn de gevolgen ervan?
Blog
22 februari 2024
Wat is partnergeweld?
Partnergeweld is het geweld tussen partners of ex-partners en omvat zowel fysiek, psychisch als seksueel geweld. Daarbij behoren ook economische verdrukking, isolement en nog veel andere vormen van mishandeling zoals pesterijen of manipulatie. Het kan zowel om actief als passief geweld gaan, waarbij ook de dreiging met geweld niet uitgesloten wordt. De verschillende partijen moeten niet gehuwd of samenwonend zijn.
Beschermingsmogelijkheden
Als slachtoffer van partnergeweld is het niet evident om hulp te zoeken. Elke burger die een vraag heeft over misbruik, geweld of kindermishandeling kan terecht bij de professionele hulplijn 1712. Deze hulplijn is opgericht in 2012 en is een samenwerking tussen de Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) en de Vertrouwenscentra Kindermishandeling (VK). Deze professionals luisteren naar jouw vragen en geven je informatie en advies.
- Slachtoffers kunnen uiteraard ook steeds terecht bij de huisarts. De arts heeft beroepsgeheim zodat het verhaal bij hem of haar veilig is.
- Verder kan het CAW het slachtoffer doorverwijzen naar een vluchthuis als er nood is aan een veilig onderkomen.
- Het is evenwel ook belangrijk om naast psychologische en sociale hulp ook juridische hulp te zoeken.
Partnergeweld heeft immers gevolgen, zowel op familierechtelijk als strafrechtelijk vlak.
Tijdelijk Huisverbod
Een eerste beschermingsmogelijkheid betreft het tijdelijk huisverbod, die werd ingevoerd bij Wet Tijdelijk Huisverbod (van 15 mei 2012).
Indien uit de omstandigheden of uit de feiten blijkt dat de aanwezigheid van een meerderjarig persoon in de verblijfplaats een ernstig en onmiddellijk gevaar oplevert voor de veiligheid van een of meer personen die dezelfde verblijfplaats betrekken, dan kan een huisverbod opgelegd worden aan die persoon.
Dit betekent dat een huisverbod niet noodzakelijk gebaseerd moet zijn op strafbare feiten. Omstandigheden of feiten die bedreigend zijn, zijn dus voldoende.
In dergelijke situaties kan de procureur des Konings een huisverbod opleggen. De procureur des Konings moet hiervoor geen beroep doen op een onderzoeksrechter. Dit kan aldus snel gaan, zodat de partner die zich onveilig voelt, zich zo snel als mogelijk terug veilig kan voelen.
Het huisverbod houdt drie verplichtingen in voor de uit huis geplaatste:
- De gemeenschappelijke verblijfplaats onmiddellijk verlaten;
- Deze gemeenschappelijke verblijfplaats niet meer betreden;
- Een contactverbod met de andere personen in de gemeenschappelijke woning.
Dit huisverbod dat de procureur des Konings oplegt, geldt voor maximaal 14 dagen (vanaf de kennisgeving). Wie het huisverbod niet naleeft, kan een gevangenisstraf of geldboete oplopen.
De beslissing tot huisverbod wordt binnen deze 14 dagen bekeken door de familierechtbank. De rechter kan vervolgens beslissen om het huisverbod op te heffen, de invulling te wijzigen of het huisverbod verlengen voor maximaal 3 maanden. Hiertegen kan wel nog hoger beroep worden ingesteld.
De uit huis geplaatste moet ook verplicht contact opnemen met het justitiehuis. Men gaat aan de slag met de problematiek en bekijkt samen de situatie.
Deze wet zorgt er alleszins voor dat wanneer de spanningen binnen een gezin hoog oplopen en het gevaar op huiselijk geweld dreigt, er snel kan worden ingegrepen. Het huisverbod zorgt ervoor dat de gemoederen wat kunnen bedaren en dat partnergeweld op die manier vermeden kan worden. Men kan dit zien als een soort van afkoelingsperiode om geweld te voorkomen, waardoor ook dit een beschermingsmethode vormt voor het mogelijks slachtoffer.
Strafrechtelijk luik
Wanneer het tijdelijk huisverbod niet voorafgaandelijk werd opgelegd, of wanneer deze afkoelingsperiode geen resultaat heeft bereikt en het toch zou komen tot geweld, zijn hier strafrechtelijke gevolgen aan gekoppeld.
In het Belgisch Strafwetboek is partnergeweld geen afzonderlijk misdrijf.
Partnergeweld kan meerdere vormen aannemen en dus verschillende misdrijven inhouden (slagen, vergiftiging, poging doodslag…) Vaak gaat het om het misdrijf opzettelijke slagen en verwondingen (artikel 398 Strafwetboek e.v.)
De wetgever voorziet wél in een strafverzwaring (artikel 410 Sw.). De straffen op deze misdrijven worden immers verdubbeld (in geval van opsluiting verhoogd met twee jaar) wanneer deze worden gepleegd tegen de echtgenoot, de persoon met wie men samenleeft of samengeleefd heeft en met wie men een duurzame affectieve en seksuele relatie heeft of gehad heeft.
Deze strafverzwaring geldt – jammer genoeg – enkel alleen voor feiten van fysiek geweld.
Verder kan de figuur van het schuldig verzuim ook een rol spelen (artikel 422bis Sw). De dader van huishoudelijk geweld maakt zich immers schuldig aan schuldig verzuim als deze na het toebrengen van de verwondingen geen hulp aanbiedt terwijl het slachtoffer in een groot gevaar verkeert.
Dit geldt bovendien ook voor alle andere personen die toeschouwer zijn van de gewelddaden zoals andere familieleden. Denk maar aan de meerderjarige grote broer/zus of de grootouders.
Straffen en maatregelen
De straffen kunnen onder meer bestaan uit gevangenisstraffen, boetes en andere opgelegde maatregelen zoals een contactverbod met het slachtoffer. Daarnaast kan de rechter ook bevelen dat de dader de kosten van medische behandelingen of schadevergoedingen aan het slachtoffer moet betalen.
Tijdens het onderzoek kunnen er ook reeds maatregelen genomen worden om het slachtoffer te beschermen in de vorm van “voorwaarden” waar de verdachte zich aan dient te houden. Dit kan bijvoorbeeld een regioverbod of een contactverbod zijn, maar ook een stalkingsalarm. Klik hier en lees de blog ‘Elektronisch toezicht: nu ook om de veiligheid van slachtoffers te garanderen.’
Het nieuw Strafwetboek scherpt de bepalingen omtrent intrafamiliaal geweld nog verder aan. Er zal een strafbaarstelling intrafamiliale doodslag worden ingevoerd die wordt bestraft met een levenslange opsluiting (artikel 103 Nieuw Sw.) Op die manier wordt intrafamiliale doodslag gelijkgeschakeld met moord.
Daarnaast wordt seksueel geweld binnen de relatie ook strenger aangepakt. Er wordt immers voorzien in een strafverzwaring indien seksuele misdrijven worden gepleegd in het kader van een partnerrelatie (artikel 417/19 Nieuw Sw.). Verder wordt ook het partner-begrip uitgebreid zodat personen in een L.A.T-relatie (Living Apart Together) beter beschermd worden.
Het is vooral belangrijk om van iedere vorm van geweld, ook al lijkt deze op het eerste zicht banaal of klein, aangifte te doen bij de politiediensten zodat zij op de hoogte zijn. Indien u hieromtrent vragen heeft, kan u steeds bij ons terecht. Onze specialisten familierecht en strafrecht hebben ruime ervaring met deze delicate materie.
Familierechtelijk luik
- Onmiddellijke echtscheiding
Wanneer je als partner slachtoffer wordt van partnergeweld en zo moedig bent om een einde te maken aan de relatie/het huwelijk, kan je de echtscheiding aanvragen aan de rechtbank of de wettelijke samenwoning beëindigen bij de gemeente/stad. Je hebt voor deze aanvraag de toestemming van je echtgenoot/partner niet nodig.
Als het gaat om een echtscheiding, zijn er verschillende manieren om uit de echt te scheiden. Meestal moet er een wachttermijn van 3 of 6 maanden (of soms zelfs een jaar) doorlopen worden. Maar als je kan aantonen dat je het slachtoffer bent geworden van partnergeweld, kan je aan de familierechter vragen om de echtscheiding onmiddellijk op de eerste zitting uit te spreken.
- Gezinswoning
Aan het beëindigen van het huwelijk/de relatie, zijn een aantal gevolgen verbonden. Niet alleen moet een regeling worden uitgewerkt voor de kinderen (als die er zijn). Ook zal de rechtbank beslissen wie er voorlopig in de gezinswoning mag blijven wonen en wie dus het voorlopig genot van de gezinswoning verkrijgt. De andere partner moet dan de gezinswoning (al minstens) tijdens de procedure verlaten. Het maakt hierbij niet uit onder welk stelsel je gehuwd bent. Het maakt ook niet uit wie eigenaar is van de woning.
De wet op het partnergeweld die in 2003 werd ingevoerd, heeft in deze situaties een bijzondere bescherming ingevoerd voor slachtoffers van partnergeweld.
De wet zorgt ervoor dat de beoordeling van de rechtbank wordt beperkt want, indien daarom wordt verzocht, zal het voorlopig genot van de gezinswoning moeten worden toegewezen aan het slachtoffer van partnergeweld.
Belangrijk om te weten is dat er sprake moet zijn van ernstige aanwijzingen, die je bijvoorbeeld kan aantonen via medische attesten of een aangifte bij de politie. Als slachtoffer moet je dus nog geen strafklacht hebben neergelegd of moet er ook nog geen strafrechtelijke veroordeling zijn van de dader.
Let wel, als je je als slachtoffer na de feiten terug verzoent met je partner, kan de rechtbank afwijken van deze regel.
Deze wet biedt hiermee dus een eerste bijzondere bescherming voor slachtoffers van partnergeweld.
Het bovenstaande gaat enkel over wie van de echtgenoten het tijdelijk genot van de gezinswoning verkrijgt, totdat de gezinswoning verdeeld moet worden bij de notaris.
Bij de vereffening-verdeling is er opnieuw een bijzondere bescherming voor het slachtoffer van partnergeweld. Immers, wanneer jouw partner/echtgenoot bij vonnis schuldig is bevonden aan partnergeweld, kan je in het kader van de vereffening-verdeling vragen om de gezinswoning en de huisraad bij voorkeur toegekend te krijgen. Hier is het wel vereist dat er een vonnis is waarbij je echtgenoot/partner werd veroordeeld tot het partnergeweld. Daarnaast geldt deze regel enkel in het wettelijk stelsel.
- Geen alimentatie voor de geweldpleger
Een echtgenoot die zich schuldig heeft gemaakt aan partnergeweld, verliest het recht om persoonlijk onderhoudsgeld te vragen van het slachtoffer. De rechter mag in dat geval geen rekening meer houden met eventuele behoeftigheid van de schuldige echtgenoot.
Ook hier is een effectieve veroordeling van het partnergeweld door een de correctionele rechtbank vereist.
Partnergeweld is een zeer gevoelig onderwerp dat jammer genoeg niet meer weg te denken is uit onze samenleving. Partnergeweld komt in alle lagen van de bevolking voor en treft zowel mannen als vrouwen.
Jaar na jaar neemt het aantal slachtoffers van partnergeweld alleen maar toe. De coronapandemie zorgde voor een sterke stijging van het aantal gevallen van intra-familiaal geweld. Ook in de media worden we bijna dagelijks met gevallen van partnergeweld geconfronteerd. De dag van vandaag zien we zelfs meer berichtgeving over partnergeweld met fatale afloop.
Partnergeweld herkennen is vaak complex. Er zijn immers verschillende vormen van partnergeweld. Partnergeweld behelst niet alleen fysiek geweld, maar ook psychologisch of seksueel huiselijk geweld. In de ene situatie is het geweld zichtbaarder dan in de andere, bijvoorbeeld wanneer de dader zich ook buitenshuis agressief gedraagt ten aanzien van het slachtoffer.
In veel situaties is het slachtoffer terughoudend om aangifte te doen bij de politie. . Meer nog, het is vaak zo dat slachtoffers de dader (hun partner) blijven verdedigen en de situatie meer en meer normaliseren. Dit zorgt ervoor dat daders vaak onbestraft blijven.
Er worden steeds meer initiatieven genomen in onze samenleving om partnergeweld te voorkomen en aan te pakken. Daarnaast is er ook meer oog voor slachtoffers van partnergeweld om deze te erkennen en ook te beschermen in een vroege fase.
Geschreven door Josie Gijbels, advocaat Personen- en familierecht en door Lauren De Maertelaere, advocaat Strafrecht.
