Wat moet je weten over het gewijzigd seksueel strafrecht?
Blog
4 december 2024
Het Belgisch strafwetboek, daterend uit 1867, is verouderd en voldoet niet meer aan de hedendaagse normen, vooral op het gebied van seksueel strafrecht. Door bewegingen zoals #MeToo kwamen de tekortkomingen van de oude wetgeving steeds meer aan het licht. Hoewel een volledig nieuw Strafwetboek nog in ontwikkeling is, werd het nieuwe seksueel strafrecht prioritair ingevoerd op 1 juni 2022.
In deze blog worden de belangrijkste wijzigingen en de praktische toepassing van deze nieuwe wetgeving besproken, namelijk:
- Waar ligt de focus van het nieuw seksueel strafrecht?
- De nieuwe definitie in strafrecht onder het begrip “toestemming”
- Waarom heb je een advocaat nodig bij seksuele misdrijven?
- Nieuwe verfijnde definities van seksuele misdrijven
- Wanneer ben je wettelijk gezien seksueel volwassen?
- Strafmaat rond verkrachting verhoogd en meer nuance
- Sekswerkers krijgen meer vrijheid
1. Waar ligt de focus van het nieuw seksueel strafrecht?
Het nieuwe seksueel strafrecht legt de nadruk op respect voor persoonlijke seksuele grenzen, individuele seksuele integriteit en het recht op zelfbeschikking. Belangrijke termen en misdrijven zijn verduidelijkt om beter bescherming te bieden. Gezien de diepe impact van seksuele misdrijven op slachtoffers en de mogelijke zware straffen voor verdachten, is juridische ondersteuning door een advocaat essentieel voor alle betrokkenen.
Ontdek hier onze experten binnen Strafrecht.
2. De nieuwe definitie in het strafrecht van het begrip “toestemming”
In het vroegere seksueel strafrecht werd het gebrek aan toestemming steeds afhankelijk gemaakt van een bepaalde handeling van de dader of een bepaald kenmerk van het slachtoffer (denk aan: geweld of een lichamelijk, geestelijk of mentaal gebrek). Vanaf 1 juni 2022 wordt er gebruik gemaakt van een zeer brede en verfijnde definitie (artikel 417/5 Sw.):
“Toestemming veronderstelt dat deze uit vrije wil is gegeven. Dit wordt beoordeeld in het licht van de omstandigheden van de zaak. De toestemming kan niet worden afgeleid uit de loutere ontstentenis van verweer van het slachtoffer. De toestemming kan worden ingetrokken op elk ogenblik voor of tijdens de seksuele handeling.
Toestemming is er niet wanneer de seksuele handeling is gepleegd door gebruik te maken van de kwetsbare toestand van het slachtoffer ten gevolge van onder meer angst, invloed van alcohol, verdovende middelen, psychotrope stoffen of enige andere substantie met een soortgelijke uitwerking, een ziekte of een handicapsituatie, waardoor de vrije wil is aangetast.
Toestemming is er in ieder geval niet indien de seksuele handeling het gevolg is van een bedreiging, fysiek of psychisch geweld, dwang, verrassing, list of van enige andere strafbare gedraging.
Toestemming is er in ieder geval niet wanneer de seksuele handeling is gepleegd ten nadele van een bewusteloos of slapend slachtoffer.”
De nieuwe wet legt de nadruk op een positieve definitie van toestemming: seksuele handelingen zonder instemming is strafbaar. Hierbij wordt gekeken of de vrije wil van de persoon beïnvloed is, bijvoorbeeld door dronkenschap of slaap. Toestemming kan op elk moment worden ingetrokken, ook tijdens de seksuele handelingen.
Belangrijk is dat het nog steeds aan het openbaar ministerie is om te bewijzen dat er geen toestemming was; de verdachte blijft onschuldig totdat het tegendeel bewezen is.
3. Waarom heb je een advocaat nodig bij seksuele misdrijven?
De hervorming wil duidelijkheid scheppen rond onderwerpen zoals toestemming en inspelen op recente maatschappelijke ontwikkelingen. Omdat seksuele misdrijven een grote impact hebben op slachtoffers en de verdachte, is juridische hulp essentieel.
Een advocaat is belangrijk omdat die jouw rechten beschermt en je door het juridische proces leidt. Bij complexe zaken, zoals seksuele misdrijven, zorgt een advocaat ervoor dat je eerlijk behandeld wordt, helpt je de wet te begrijpen en verdedigt je belangen, of je nu slachtoffer of verdachte bent. Ze zorgen ervoor dat je geen fouten maakt die je zaak kunnen schaden en staan aan je zijde, zodat je niet alleen tegenover het rechtssysteem staat.
4. Nieuwe verfijnde definities van seksuele misdrijven
De nieuwe wet versterkt verfijnde definities van (oudere en nieuwe) seksuele misdrijven. Bepaalde misdrijven verdwijnen, nieuwe misdrijven worden toegevoegd of misdrijven krijgen een andere naam. Voorbeelden hiervan zijn:
- Het vervaardigen of verspreiden, bezitten of verwerven van beelden van seksueel misbruik van minderjarigen
Dit is een vernieuwde naam voor het concept “kinderporno”. (artikelen 417/45-46-47 Sw.) - Aantasting van de seksuele integriteit
Dit misdrijf werd voorheen beschreven als aanranding van de eerbaarheid.
Ondanks dat de nieuwe wet terminologische verduidelijking wenst te brengen, mogen we niet vergeten dat er voor bepaalde handelingen nog geen strafbaarstellingen zijn bepaald. Voorbeelden hiervan zijn:
- Het versturen van dickpics
Dickpics zijn foto’s van het mannelijke geslachtsdeel die ongewenst worden verstuurd.
- Het maken van deepnudes
Deepnudes is iemand ‘digitaal ontkleden’ of aan de hand van AI het laten lijken dat een persoon seksuele handelingenstelt. - Sextortion
Sextortion is het seksueel afpersen van (meestal) tieners via het internet om intieme beelden van zichzelf te versturen.
5. Wanneer ben je wettelijk gezien seksueel volwassen?
De hervorming legt extra nadruk op bescherming van minderjarigen bij seksuele misdrijven, zoals grooming of aanzetten tot ontucht of prostitutie
De leeftijd voor seksuele meerderjarigheid blijft 16 jaar, maar er zijn uitzonderingen (artikel 417/6 Sw.):
- Zo kan een 14-jarige toestemming geven seks te hebben met iemand die maximaal 3 jaar ouder is, bijvoorbeeld een 16-jarige.
- Intrafamiliale seks blijft verboden voor jongeren onder de 18 jaar.
- Ook sexting wordt gereguleerd: het maken, bezitten of delen van seksuele beelden zonder wederzijdse toestemming is strafbaar ongeacht de leeftijd, maar toestemming kan blijken uit omstandigheden zoals chatgesprekken (artikel 418/7 Sw.).
6. Strafmaat voor verkrachting verhoogd en meer nuance
Met de hervorming van het seksueel strafrecht zijn straffen strenger geworden, maar er is ook meer aandacht voor het afstemmen van de straf op de omstandigheden van het misdrijf. Voor verkrachting is de wettelijke maximumgrens van de straf opgetrokken naar 10 tot 15 jaar gevangenis, in plaats van 5 tot 10 jaar, met mogelijke extra straffen bij verzwarende omstandigheden. Strengere straffen gelden alleen voor misdrijven na 1 juni 2022. Feiten van voor 1 juni 2022 vallen nog onder het toepassingsgebied van de oude wetgeving, tenzij de nieuwe wet in het voordeel van de verdachte is.
Alternatieve straffen, zoals werkstraffen of elektronisch toezicht, zijn nu ook mogelijk bij verkrachting van volwassenen. Het nieuw wettelijk kader heeft de intentie om te focussen op het individualiseren van de straffen op de specifieke omstandigheden van de zaak. Hierdoor kunnen mildere straffen ook worden toegepast voor de dader.
7. Sekswerkers krijgen meer vrijheid
Vroeger was het strafbaar om sekswerkers te helpen, zoals door een pand te verhuren of als chauffeur of boekhouder te werken (artikel 380 Sw.). De nieuwe wet heeft dit veranderd door dit verbod te schrappen, waardoor sekswerkers nu een officiële carrière kunnen opbouwen. Ze kunnen bijvoorbeeld een bankrekening openen, een boekhouder inschakelen en een huurcontract afsluiten. Sinds 1 juni 2022 zijn huurovereenkomsten met sekswerkers niet langer ongeldig.
Hoewel sekswerk nu gedecriminaliseerd is, blijven bepaalde misdrijven zoals pooierschap en dwang tot prostitutie wel strafbaar (artikelen 433quater/1-3 Sw.).
